​

علی بیگ حسین‌زاده‌نین دونیاگؤروشونده تورکچولوگون نظری-فلسفی اساسلاری

دوکتور فایق علی اکبرلی

اؤزت

مقاله‌ده، ایلک نؤوبه‌ده ع. حسین‌زاده‌نین تورکچولوکله، خصوصیله «تورکلشمک، ایسلاملاشماق و آوروپالاشماق» - «اوچلو» دوستورو ایله باغلی فیکیرلری اؤز عکسینی تاپمیشدیر. عینی زاماندا، بورادا ع. حسین‌زاده‌نین ندن «عوثمانلی تورکچولوگو» ایدئیاسینی مدافعه ائتمه‌سی‌نین نظری-فلسفی اساسلاری آراشدیریلمیشدی. مقاله‌ده گؤستریلیر کی،ع. حسین‌زاده «اوچلو» دوستورونو (تورکلشمک، ایسلاملاشماق و آوروپالاشماق) و «عوثمانلی تورکچولوگونو» ایره‌‌لی سورمکله ‌نینکی آذربایجان تورکچولوگو ایدئیاسینا قارشی اولموش، عکسینه میلّی آذربایجانچیلیغین نظری-فلسفی اساسلاری‌نین فورمالاشماسیندا تکان‌وئریجی و موهوم رول اوینامیشدیر. محض بونون نتیجه‌سیدیر کی، آذربایجان جومهوریتی‌نین بایراغی دا ع. حسین‌زاده‌نین «اوچلو» دوستورو اساسیندا قبول ائدیلمیشدی. تورکچولوک نظریه‌سی آچیسیندان بو مولاحیظه همین دؤور اوچون ان رئال و گئرچکچی باخیش ایدی. خصوصیله قئید اولونمالیدیر کی،ع. حسین‌زاده‌نین «اوچلو «دوستورو و «عوثمانلی تورکچولوگو ایدئیاسی تورکچولوگون یئنی بیر ایدئیا‌نین -تورانچلیغین فورمالاشماسیندا دا عوضسیز رول اوینامیشدیر.

آچار سؤزلر: علی بیگ حسین‌زاده، تورک فلسفه‌سی، تورانچیلیق، ایسلامچیلیق، عوثمانلی تورکچولوگو.

​

کیرپی (درگی)

"کیرپی" (درگی) — آذربایجان‌ جومهوریتینده نشر اولونان ساتیریک کاریکاتور درگیسی.

بیلگی

"کیرپی" ساتیریک درگیسی ۱۹۵۲-جی ایلده‌ن چیخیر. "ملا نصرالدین" عنعنه‌لرینی داوام ائتدیرمک، جمعیت‌ده‌کی نقصانلاری اوزه چیخارماق، حاقین، عدالتین اؤز یئرینی توتماسی "کیرپی"نین اساس ایش پرینسیپی اولوب. درگی اوزون ایللر روشوتخورلارین، ائل مالینی داغیدانلارین، مدنیتیمیزه بیگانه قالانلارین و س. ایفشا ائدیلمه‌سی اوچون قتعیتله موباریزه آپارمیش‌دیر.

عقرب (درگی)

"عقرب" — باکی‌دا نشر ائدیلمیش ساتیریک درگی.

حاقّیندا

۸ صحیفه‌دن عبارت اولان "عقرب" درگیسی‌نین ۱۹۲۳-جو ایلده ۶، ۱۹۲۴-جو ایلده ۲ نؤمره‌سی چاپ ائدیلمیش‌دیر. درگیده نظم و نثرله هم ساتیریک، هم ده یوموریستیک یازیلار، کاریکاتورالار وئریلیردی. "عقرب" درگیسی‌نین رداکتورو حسن رحمانوو، رسامی عظیم عظیم‌زاده ایدی. "عقرب" ایمضالی باش مقاله‌سیندن درگی‌نین بعضی اساس وظیفه‌لری، دیل، اوسلوب خصوصیتلری اعتباریله "ملا نصرالدین"دن اؤیره‌نمه‌یه چالیشدیغی گؤرونوردو.

قایناق

• جلیل محمدقولوزاده انسیکلوپدیسی. باکی،۲۰۰۸. ص.۹۵

ایرا‌ندا مین‌ ایل‌لیک تورک حاکمیتی

زلفیه ولی‌یئوا

تورکلرین و فارسلارین ایلکین موناسیبتلری‌نین قیسا دَیرلندیرمه‌سی  ایراندا مین‌ایل‌لیک تورک حاکمیتی باشلیغیندا اله آلدیغیمیز بو مؤوضو اساساً موسلمان تورکلرین بؤلگه‌ده‌کی حاکمیتلری‌‌نین اینجه‌لنمه‌سی و دَیرلندیریلمه‌سی ایله علاقه‌لیدیر. اؤلکه‌میزده و ائله‌جه ده اونون خاریجینده خصوصاً ایسلامدان اوّل ایران جوغرافیاسیندا قورولان بیر چوخ دؤولت و مسکونلاشان خالقلار اوزرینه چوخ سایدا تدقیقاتلار آپاریلمیشدیر. بو مؤوضودا گونئی آذربایجانلیلاری‌‌نین (پروف. ذهتابی کیریشچی شبستری، پروف. جاواد هئیت و ب.) دا بؤیوک فعالیتلری اولموشدور. ایرا‌نین تورکلر طرفیندن توتولماسیندان و بورادا حاکمیتی اله کئچیرمه‌لریندن‌ اوّل دقّت ائدیلمه‌سی گرکن بیر نقطه ده ایرانی قروپلارین دونیا‌نین بیر چوخ خالقلاری کیمی بو جوغرافیایا، موختلیف طبیعی، سیاسی و اقتصادی سببلرله گلیب یئرلشمه‌لریدیر. خصوصاً تورک تاریخی‌‌نین ان حساس مسئله‌لریندن بیری اولاراق گؤستریلن و اینجه‌لنن کؤچ مسئله‌سینه فارس خالقی‌نین تاریخینده هر ندنسه آز دقّت ائدیلمیشدیر. 

میلّی غورور حیسّی

قابیل حسینلی

فلسفه علملری دوکتورو،پروفسور.

     اوشاقلیقدان، بلکه ده لاپ کؤرپه‌لیکدن جانیمیزا، قانیمیزا هوپان، ایلیگیمیزه ایشله‌یه‌ن احساسلار، دویغولار دونیاسی‌‌نین اعجازکار عالمینه قوووشدوران وطن، تورپاق، میلّتله باغلی حیسّلر حیاتیمیز بویو بیزی موشاییعت ائدیر، اخلاق و منویاتیمیزین بلدچی‌سینه چئوریله‌رک میلّت و خالق آدلی عونوانلا قیریلماز تئللرله باغلاییر. زامان-زامان بو حیسّ میلّی گئرچکلیگین تأثیری آلتیندا منویاتیمیزین آیریلماز حیصه‌سینه چئوریلیر، بیزلر یئتکینلشدیکجه، او دا موقدّس‌لشه‌رک، آنی بیر قیجیقلا روحوموزو یئریندن اوینادیب پروازلاندیریر، بیزی اوجا مطلبلره، بؤیوک نیتلره ایستیقامتلندیریر. حیاتیمیزین ائله بیر آنی گلیب چاتیر کی، وارلیغیمیزا حاکم کسیلن بو حیسّ دونیاگؤروش و داورانیشیمیزا یول تاپاراق معنوی دونیامیزین عالی دویغوسونا چئوریلیر.

دیلین میلّت حیاتینداکی یئری و اؤنمی

علی اوغوزکان

تاریخده دیلسیز یاشامیش میلّت یوخدور. او حالدا بیر میلّت اولاراق یاشایابیلمه‌نین یولو دیلدن گئچدیگی کیمی اورژینال بیر توپلوم اولمانین یولو دا باغیمسیز بیر دیله صاحیب اولماقدان گئچر.

  دیل، بیر میلّتین دیگر بیر میلّتدن فرقلی قونوشماسی‌دیر. میلّتلر دویغولارینی، دوشونجه‌لرینی، ائورنده‌کی بوتون وارلیقلاری اؤزلرینه گؤره سسلندیریرلر. دیل بیر میلّتین سس دونیاسی‌دیر. میلّت بو آنلامدا دیله اؤز دامغاسینی وورور.

دیل بیر میلّتین دوشونجه سیستمینی گؤستریر. اینسان دوشوندوکلرینی دیله یانسیتدیغینا گؤره بیر دیل اونو دانیشان میلّتین نئجه دوشوندوگونو، ذهنی‌نین نئجه چالیشدیغینی اورتایا قویار؛ میلّی  دوشونجه بیچیمینی اورتایا چیخاریر. میلّتلرین حیات گؤروشلری، دوشونجه طرزلری، ذکا کسکینلیگی، روح درینلیگی و دویغو اینجه‌لیگی او میلّتین دیلینده ساخلی‌دیر. آتاسؤزلری، اؤزدئییشلر بونون ان گؤزل بلیرتیلری‌دیر. «دیل دوشونجه‌نین آیناسی‌دیر.» سؤزو بونو آنلادیر.

Türk dünyasının görkəmli alimi

Məşhur türkoloq Əhməd Cəfəroğlu

Əhməd Cəfəroğlu türk dünyasının görkəmli şəxsiyyətlərindən biridir. O, məşhur türkoloq, ədəbiyyatşünas, şərqşünas və dilçi professor, filologiya elmləri üzrə doktor kimi tanınmışdır. 1920-ci il aprelin 27-də Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin süqutundan sonra Əhməd Cəfəroğlu da da bir çox millətçi vətənpərvərlər kimi Türkiyəyə mühacirət etmək məcburiyyətində qalır və ömrünün sonuna qədər burada yaşayır. Əhməd Cəfəroğlu eyni zamanda dünya türkologiya elminin görkəmli simalarından biri olub.

آذربایجان رومانتیکلری‌نین یارادیجیلیغیندا تورکچولوک

پروفسور تیموچین افندی‌یئو

   20. عصر آذربایجان رومانتیکلری‌نین قیدالاندیقلاری ایکی منبعدن بیری تورکیه ایدی؛ بورادان گلن رومانتیک منبع‌نین اساس قایناقلاریندان بیری ایسه تورکچولوک گؤروشلری ایدی.
شوروی تنقیدچی و ادبیات‌شوناسلاری‌نین رومانتیکلری ایکی یئره؛ موترقّی و مورتجعلره بؤلمه‌سی‌نین اساس سببی ده اونلارین یارادیجیلیغینداکی میلّتچیلیک، تورکچولوک و ایسلامچیلیق ایدئیالاری‌نین گئنیش یئر توتماسی ایدی. بو دؤورو آذربایجان بدیعی دوشونجه‌سینده میلّیلیک و تورکچولوک مرحله‌سی اولاراق قییمتلندیرسک، او زامان مؤوجود ادبیات‌شوناسلیغین موناسیبتینی آیدین گؤرمک اولار.